TẾ BÀO GỐC

                                                                                                                                      Bs Bùi Thanh Bình

Tế bào gốc là gì?

Cơ thể con người có rất nhiều loại tế bào quan trọng cho các hoạt động sức khỏe thường ngày. Những tế bào này giúp cho cơ thể hoạt động bình thường, ví dụ như làm cho tim đập, não suy nghĩ, thận lọc máu hay thay thế các tế bào mới cho da... Chức năng đặc biệt cuả tế bào gốc là tạo ra toàn bộ các loại tế bào khác trong cơ thể. Tế bào gốc là nhà cung cấp các tế bào mới. Khi tế bào gốc phân chia, nó có thể tạo ra các tế bào gốc mới hoặc tạo ra những loại tế bào khác. Ví dụ, tế bào gốc ở da có thể tạo ra những tế bào gốc mới của da, hoặc tạo ra những tế bào biệt hóa của da với những chức năng đặc biệt như là sản sinh sắc tố cho da.

Tại sao tế bào gốc quan trọng cho sức khỏe?

Khi chúng ta bị bệnh hoặc bị thương, các tế bào trong cơ thể cuả chúng ta cũng sẽ bị thương hoặc chết đi. Mỗi khi như vậy tế bào gốc sẽ bắt đầu hoạt động. Công việc của tế bào gốc bao gồm sửa chữa những tế bào bị thương và tạo ra tế bào mới thay thế vào chỗ những tế bào đã chết. Đây là cách mà tế bào gốc giữ cho cơ thể khỏe mạnh và bảo vệ chúng ta trước sự lão hóa sớm. Các tế bào gốc giống như một đội quân của các bác sĩ thu nhỏ.

Tế bào gốc có những loại nào?

Tế bào gốc có rất nhiều loại khác nhau. Các nhà khoa học nghĩ rằng mỗi bộ phận trong cơ thể có một loại tế bào gốc riêng. Ví dụ, máu được tạo ra từ tế bào gốc máu (tế bào tạo máu). Tuy nhiên, tế bào gốc đã xuất hiện vào những giai đoạn phát triển đầu tiên của con người, và khi các nhà khoa học phát hiện ra loại tế bào này, họ đã đặt tên là “tế bào gốc phôi.” Nguyên nhân khiến các nhà khoa học phấn khích về tế bào gốc phôi là do chức năng tự nhiên của tế bào gốc phôi là tạo ra toàn bộ các cơ quan của cơ thể con người trong lúc phát triển. Điều này có nghĩa là tế bào gốc phôi - không giống như tế bào gốc ở người trưởng thành - có thể được uốn nắn để trở thành dạng tiềm năng của bất kỳ loại tế bào nào trong hàng trăm loại tế bào của cơ thế người. Ví dụ, nếu tế bào tạo máu chỉ có thể tạo ra máu, tế bào gốc phôi có thể tạo ra máu, xương, da, não, vv... Ngoài ra, tế bào gốc phôi đã được lập trình sẵn để tạo ra các mô hay thậm chí là các cơ quan, còn tế bào gốc ở người trưởng thành không có khả năng này. Điều này có nghĩa là tế bào gốc phôi có khả năng lớn hơn trong việc sửa chữa những cơ quan bị bệnh một cách tự nhiên. Tế bào gốc phôi được lấy từ những phôi thai bị bỏ lại từ quá trình điều trị khả năng sinh sản, những phôi thai này chỉ mới có vài ngày tuổi và được nuôi cấy trong phòng thí nghiệm. Nếu không được sử dụng, những phôi thai này cũng sẽ bị loại bỏ.

Tế bào gốc vạn năng cảm ứng (induced pluripotent stem cells - iPS) là gì?

Các nhà khoa học cũng như các bác sĩ rất phấn khởi về loại tế bào gốc mới gọi là tế bào gốc vạn năng cảm ứng (iPS). Lý do khiến họ phấn khởi là vì các tế bào iPS có hầu hết các chức năng của tế bào gốc phôi, nhưng không được tạo ra từ phôi thai. Vì vậy sẽ không có những vấn đề về đạo đức đối với tế bào iPS. Ngoài ra, tế bào iPS được làm từ những tế bào thường của bệnh nhân, điều này làm cho iPS có thể cấy trở lại cho bệnh nhân mà không gây ra sự đào thải miễn dịch - đây là một vấn đề rất quan trọng khi cấy tế bào gốc vào bệnh nhân.

Tương lai của tế bào gốc là gì và tế bào gốc sẽ thay đổi cách chữa bệnh của các bác sĩ như thế nào?

Do bản chất của tế bào gốc là để thay những tế bào bị bệnh hoặc chết, do vậy các nhà khoa học đã tìm ra cách sử dụng tế bào gốc trong việc điều trị cho bệnh nhân với nhiều loại bệnh khác nhau. Quan niệm ở đây là khi người bệnh được nhận tế bào gốc hoặc các tế bào biệt hóa được tạo ra từ tế bào gốc, khả năng sửa chữa tự nhiên của tế bào gốc có thể làm cho bệnh nhân khoẻ lại. Ví dụ, nếu bệnh nhân bị nhồi máu cơ tim, mục tiêu khi điều trị bệnh nhân với tế bào gốc là những tế bào gốc cấy vào sẽ sửa chữa những thương tổn ở tim. Những tế bào gốc có sẵn của chúng ta chỉ có khả năng sửa chữa những thương tổn trong cơ thể một cách hạn chế. Trở lại ví dụ trên, tế bào gốc vốn có của tim không thể sửa chữa tổn thương của cơn nhồi máu, nhưng hàng triệu tế bào gốc được cấy vào có thể sẽ hiệu nghiệm hơn nhiều. Vì thế, bằng  cách cấy ghép tế bào gốc vào cơ thể người bệnh, chúng ta làm tăng khả năng sửa chữa của cơ thể cao hơn mức bình thường. Tuy nhiên một vài thách thức vẫn cần phải được nhấn mạnh trước khi với điều trị bằng tế bào gốc trở nên phổ biến. Những thách thức này gồm có sự an toàn (tế bào gốc có thể tạo ra khối u), hay khả năng đào thải miễn dịch. Dù vậy, tế bào gốc dường như sẽ thay đổi nền y học, và có thể trong chỉ một hoặc hai thập kỷ tới, chúng ta sẽ biết một người nào đó, hoặc có thể ngay cả bản thân chúng ta, có cấy ghép tế bào gốc. Tế bào gốc được giữ ước nguyện để chữa nhiều bệnh nan y, gồm có ung thư, bệnh tim, bệnh Parkinson, đa xơ cứng, đột quỵ, bệnh Huntington, chấn thương tuỷ sống…

Hiện tại có phương pháp điều trị sử dụng tế bào gốc nào, và tại sao bác sĩ khuyên chúng ta chỉ nên cân nhắc những phương pháp này như phương án cuối cùng?

Hiện tại chỉ có một vài cách ghép tế bào gốc an toàn và hiệu quả đã được chứng minh bởi các nhà khoa học. Ví dụ điển hình là cấy ghép tuỷ xương. Tuy nhiên vẫn có rất nhiều phương pháp điều trị sử dụng tế bào gốc chưa được khoa học chứng minh mà vẫn được quảng cáo và sử dụng trên thế giới. Những phương pháp chữa trị này nhận được nhiều sự quan tâm của các phương tiện truyền thông, khi các minh tinh điện ảnh và những vận động viên nổi tiếng dùng ̣đến. Thông thường, bác sĩ và các nhà khoa học khuyên chúng ta nên cẩn trọng khi sử dụng những phương pháp này là do họ không biết rõ nếu những phương pháp này có hiệu quả hay có an toàn không. Đã từng có bệnh nhân ̉tử vong vì những phương pháp này. Mặc dù chúng ta nên cân nhắc tất cả các phương án khác nhau khi mắc bệnh nặng, nhưng chúng tôi khuyên rằng bạn chỉ nên cân nhắc những phương pháp này như sự lựa chọn cuối cùng và chỉ sau khi đã nói chuyện với bác sĩ của bạn.

Sưu tầm Nguồn: https://ipscell.com/what-are-stem-cells/