Ngăn Ngừa Đột Quỵ Bằng Tế Bào Gốc

Bác sĩ Huỳnh Cao Cường

Cơn thiếu máu não thoáng qua được xem là dấu hiệu cảnh báo quan trọng của đột quỵ. Khoảng 40% người từng thiếu máu não thoáng qua sẽ gặp phải một cơn đột quỵ, theo thông tin từ Hiệp hội Đột quỵ Mỹ.

“Thiếu máu não thoáng qua được xem là cơn tai biến mạch máu não hồi phục nhanh, thời gian hồi phục từ vài phút đến vài giờ, tối đa là một ngày và không để lại dấu hiệu yếu liệt”. Thiếu máu não là tình trạng lưu lượng máu lên não giảm nên không cung cấp đủ oxy và dưỡng chất cần thiết cho một số vùng của não.

I. Nguyên nhân

Là mạch máu bị xơ cứng, lòng mạch hẹp lại hoặc do bệnh lý từ tim làm huyết khối di chuyển lên não, gây tắc hẹp mạch máu não. Những trường hợp tắc nghẽn này rất dễ xảy ra vì hệ thống mạch máu não phần lớn là mạch máu tận, rất nhỏ và dễ bị tổn thương. Theo ghi nhận của y khoa thế giới, thiếu máu não mãn tính thường phổ biến sau tuổi 45 nhưng xuất hiện sớm ở những người trẻ.

II. Các yếu tố nguy cơ

Xơ vữa mạch máu, đái tháo đường, rối loạn lipid máu, sống và làm việc trong môi trường nhiều căng thẳng, ô nhiễm… Tùy vào mức độ thiếu máu và chức năng của các tế bào não mà mạch máu đó nuôi dưỡng, cơ thể sẽ gặp phải những biểu hiện nặng - nhẹ, khác nhau.

III. Triệu chứng

Như yếu liệt tay chân, méo miệng, khó nói, nói đớ, tê nửa người, choáng váng, hoa mắt, chóng mặt, … Ngoài ra, còn có một số triệu chứng khác như giảm khả năng tập trung, các “trục trặc” về trí nhớ cho đến những triệu chứng nghiêm trọng như rối loạn nhận biết, mất trí nhớ kiểu Alzheimer.

IV. Diễn giải bệnh lý đột quỵ

Thiếu máu não thoáng qua xuất hiện khá phổ biến, nhưng không phải ai cũng ý thức được tầm nghiêm trọng của tình trạng này. Nhiều người thiếu máu não thoáng qua, sau một hai lần không thấy có hậu quả nghiêm trọng thì có tâm lý coi thường, không chịu theo dõi, tầm soát các yếu tố nguy cơ. Đến khi bị tai biến thật sự thì đã trễ.

Các tổn thương thường bắt đầu từ thành mạch - nơi gốc tự do sản sinh ra rất nhiều trong quá trình chuyển hóa liên tục tại lớp nội mạc. Với đặc tính kém ổn định, gốc tự do cướp electron từ các nguyên tử xung quanh, gây tổn thương cấu trúc tế bào thành mạch, dẫn đến hình thành và phát triển các mảng xơ vữa, huyết khối cản trở sự lưu thông máu. Nếu vị trí tắc nghẽn được khơi thông ngay, người bệnh có thể phục hồi sau vài phút, nhưng nếu kéo dài thì sẽ dẫn đến tai biến.

Ngoài ra, tình trạng giảm lưu lượng máu đến não cũng làm tổn thương cấu trúc hoặc gây chết tế bào thần kinh não, từ đó làm tăng nguy cơ sa sút trí tuệ với các bệnh lý như giảm trí nhớ, hay quên, Alzheimer... Một nghiên cứu của các nhà khoa học tại Hà Lan cho thấy nhóm bệnh nhân lớn tuổi bị sa sút trí tuệ có lưu lượng máu lên não thấp hơn nhiều so với nhóm cùng độ tuổi có chức năng não bình thường và nhóm trẻ tuổi. Về lý thuyết, chỉ sau 4 hoặc 5 phút không nhận được oxy và dưỡng chất là tế bào não đã bị hủy hoại không phục hồi lại được. Ở các cơn thiếu máu não và tai biến, khi một mạch máu bị tắc nghẽn thì các mạch máu xung quanh có thể “chi viện” nhưng thời gian chịu đựng không quá lâu. Vì vậy, việc xử lý, thăm khám và điều trị giải quyết cục máu đông chỉ mang lại hiệu quả tốt nhất trong 3-4 giờ đầu. 

Khi gặp phải các dấu hiệu như choáng váng đi kèm với yếu liệt một bên, rối loạn cảm giác, méo mặt, nói khó… cần nghĩ ngay đến cơn thiếu máu não thoáng qua, thậm chí là nhồi máu não. Hội Đột Quỵ khuyến cáo: “Muốn giảm nguy cơ thiếu máu não cũng như các bệnh lý mạch máu não khác, mỗi người cần có chiến lược phòng bệnh cho mình ngay từ sớm".

Theo đó, cần duy trì chế độ ăn uống và vận động khoa học, làm việc và nghỉ ngơi hợp lý để tránh căng thẳng. Kiểm soát các yếu tố nguy cơ như: điều trị tốt cao huyết áp, đái tháo đường, rối loạn lipid máu, loạn nhịp tim… Bên cạnh đó, nên tăng cường các chất chống gốc tự do trong khẩu phần ăn hoặc sử dụng các dạng bổ sung khác để ngăn chặn quá trình tổn thương thành mạch máu.

V. Điều trị ngăn ngừa đột quỵ bằng tế bào gốc

Chống gốc tự do, tái tạo thành mạch, tăng sự lưu thông tuần hoàn máu,…đây là yếu tố chính cải thiện bệnh lý đột quỵ (tai biến mạch máu não). Phát đồ điều trị cụ thể: kéo dài 2-3 tháng. Theo dõi bệnh nhân trong suốt quá trình điều trị.

+ Phác đồ tấn công: liên tục – cách ngày

+ Phác đồ duy trì: hàng tuần